Od kwietnia 2010 do września 2011 Wojewódzki Urząd Pracy realizował dwa badawcze projekty systemowe współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, poświęcone edukacji zawodowej.

Celem pierwszego projektu: "Szkolnictwo Zawodowe. Kondycja - Potencjał - Potrzeby" było dostarczenie informacji na temat współpracy szkół zawodowych z pracodawcami i instytucjami działającymi na rynku pracy. Drugi projekt "Kształcenie ustawiczne jako kształcenie powszechne" miał doprowadzić do wypracowania mechanizmów ułatwiających dopasowanie do potrzeb lokalnych rynków pracy systemu kształcenia ustawicznego.
W projekcie "Szkolnictwo Zawodowe. Kondycja - Potencjał - Potrzeby" zrealizowano kompleksowe badania dotyczące szkolnictwa zawodowego na Mazowszu. Badania podzielono na trzy moduły:
1. Formy nauki zawodu: celem badania było utworzenie modelu współpracy pomiędzy szkołą a innymi podmiotami rynku pracy (m.in. JST, PUP, OHP, cechy) na podstawie przeprowadzonej analizy różnych form nauki zawodu w systemie szkolnym i pozaszkolnym.
2. Zakres kwalifikacji i kompetencji absolwentów szkół zawodowych z perspektywy pracodawców: celem badania było określenie zakresu kompetencji i kwalifikacji absolwentów szkół zawodowych, zapotrzebowania pracodawców na zawody, kwalifikacje i kompetencje, a także ocena jakości kapitału ludzkiego na podstawie doświadczeń rekrutacyjnych i posiadanych zasobów pracy.
3. "Młodzież wchodząca na rynek pracy: aspiracje - szanse - praktyka": celem badania było utworzenie modelu absolwenta szkoły zawodowej, ścieżki świadomego planowania kariery oraz analiza obiektywnych i subiektywnych czynników decydujących o powodzeniu na rynku pracy.
Badania przeprowadzono na terenie siedmiu powiatów województwa mazowieckiego: Płock, Siedlce, Radom, radomski, pruszkowski, przasnyski i żuromiński.

Na podstawie wyników badań sformułowano wnioski i rekomendacje, m.in.:
- Systematyczne prowadzenie diagnozy i prognozy sytuacji na rynkach pracy lokalnych, subregionalnych i regionalnym. Przekazywanie ich wyników w dostępny sposób przedstawicielom systemu oświaty w trakcie spotkań, konferencji oraz w postaci broszur.
- Tworzenie powiatowych platform współpracy i wymiany wiedzy między organami prowadzącymi, szkołami, pracodawcami, urzędem pracy i OHP w celu diagnozowania sytuacji na lokalnym rynku pracy i bardziej ugruntowanego podejmowania decyzji w sprawie kierunków kształcenia.
- Podjęcie współpracy ponadlokalnej (subregionalnej), a nawet regionalnej (włączenie Urzędu Marszałkowskiego, WUP i wojewódzkiego kuratorium oświaty) w zakresie polityki edukacyjnej w celu stworzenia optymalnej siatki kształcenia zawodowego na terenie większym niż powiat.
- Upowszechnienie zajęć lub praktyk zawodowych u pracodawcy dla każdego ucznia. Nauka w szkolnych warsztatach i pracowniach lub CKP powinna mieć charakter uzupełniający.
- Wydłużenie praktyk zawodowych uczniów techników.
- Monitorowanie losów absolwentów, uzależnienie wysokości środków finansowych przekazywanych szkole od efektywności prowadzonego przez nią kształcenia (zatrudnienie/dalsza nauka absolwentów).

Celem badania "Młodzież wchodząca na rynek pracy: aspiracje - szanse - praktyka" była identyfikacja sposobów planowania rozwoju zawodowego przez uczniów oraz absolwentów szkół zawodowych. Przebadano uczniów i absolwentów szkół zawodowych: zasadniczych szkół zawodowych, techników, techników uzupełniających oraz ich rodziny z terenu sześciu powiatów województwa mazowieckiego: Płock, Siedlce, radomski, pruszkowski, przasnyski i żuromiński.

Na podstawie wyników tych badań wypracowano praktyczne rekomendacje:
- Konieczne jest systemowe prowadzenie doradztwa zawodowego w szkołach.
- Należy wprowadzić odpowiedni program stypendialny dla uczniów i finansowanie kosztów dojazdu, aby umożliwić młodym ludziom wybieranie szkół atrakcyjnych dla nich ze względu na profil kształcenia, ale położonych dalej od miejsca zamieszkania.
- Trzeba wprowadzić atrakcyjne zajęcia dotyczące rynku pracy połączone z doradztwem zawodowym czy organizacją dni otwartych przez szkoły zawodowe, aby zapoznawać młodzież z ofertą kształcenia zawodowego.
- Niezbędne jest budowanie pozytywnego wizerunku szkół zawodowych przy jednoczesnym podnoszeniu poziomu kształcenia w nich, aby zapobiegać selekcji negatywnej do tego typu szkół.

W projekcie "Kształcenie ustawiczne jako kształcenie powszechne" realizowane są kompleksowe badania dotyczące kształcenia ustawicznego na Mazowszu. Badania zostały podzielone na cztery moduły:
1. Badania dotyczące zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności osób pracujących, prowadzone wśród pracodawców: celem badań jest poznanie potrzeb pracodawców w zakresie kwalifikacji i kompetencji pracowników oraz uzyskanie informacji dotyczących działań pracodawców związanych z podwyższaniem kwalifikacji pracowników w miejscu pracy.
2. Audyt kompetencji i kwalifikacji oraz zapotrzebowania na kształcenie ustawiczne wśród osób pracujących: celem badań jest zdiagnozowanie kapitału ludzkiego w regionie oraz powiązane z tym zdiagnozowanie stanu kształcenia ustawicznego i zapotrzebowania na nie.
3. Badania efektywności kształcenia ustawicznego i zapotrzebowania na kształcenie ustawiczne w jednostkach kształcenia ustawicznego: celem badań jest zdobycie informacji na temat metod planowania kształcenia ustawicznego, efektywności prowadzonej działalności, kontaktów jednostek kształcenia ustawicznego z pracodawcami oraz z bezrobotnymi i zatrudnionymi.
4. Badania efektywności kształcenia ustawicznego i zapotrzebowania na nie wśród słuchaczy jednostek kształcenia ustawicznego.

Najważniejsze wnioski z przeprowadzonych badań:
- Pracodawcy w zbyt małym stopniu wykorzystują szkolenia, zarówno jako instrument motywowania, jak i podnoszenia jakości kapitału ludzkiego w firmach. Pracodawcy, którzy korzystają ze szkoleń, najczęściej finansują je samodzielnie.
- Zdaniem pracowników firm małych i mikro, bardzo przydałaby się oferta szkoleń w dni wolne od pracy. Pozwoliłoby to pracownikom na korzystanie ze szkoleń podnoszących szanse na rynku pracy niekoniecznie w związku z obecnie wykonywanym zajęciem.
- W badaniach jakościowych uzyskano informacje, że brakuje szkoleń specjalistycznych, "skrojonych na miarę", dających praktyczne umiejętności. Często także instytucje szkoleniowe nie mają pełnej wiedzy w zakresie potrzeb szkoleniowych potencjalnych uczestników.
- Pracodawcy w niewielkim stopniu korzystają z oferty placówek kształcenia ustawicznego.
- Ustalenia badania jakościowego pokazują, że oferta placówek kształcenia ustawicznego często nie jest znana lub jest zbyt uniwersalna, za mało odpowiadająca branżowym oczekiwaniom.
- Istnieje niedopasowanie pomiędzy kierunkami kształcenia a potrzebami rynku pracy.
- Pracodawcy cenią przede wszystkim umiejętności uniwersalne i miękkie, rzadziej oczekują doświadczenia i konkretnych umiejętności potwierdzonych certyfikatami.
- Szkolenia pracownicze to główny instrument kształcenia ustawicznego w zakładach pracy.
- Instytucje rynku pracy pełnią ograniczoną rolę pośredniczącą w nawiązywaniu współpracy pomiędzy lokalnym biznesem a szkołami zawodowymi.

W wyniku realizacji obu projektów powstało Forum na rzecz kształcenia ustawicznego i szkolnictwa zawodowego w województwie mazowieckim, zwane Forum KUSZ. Postawiło sobie za cel stworzenie podstaw do regionalnej strategii kształcenia zawodowego, popularyzację szkolnictwa zawodowego skierowaną do podmiotów publicznych i prywatnych, młodzieży i jej otoczenia, które stoi przed wyborem ścieżki zawodowej.
Inicjatywa utworzenia forum została już zaprezentowana na sześciu spotkaniach w podregionach. Powstała Grupa Konsultacyjna, która określiła najważniejsze obszary problemowe i będzie na bazie doświadczeń uczestników i możliwości prawnych poszukiwała możliwości pozytywnych zmian.

Więcej informacji: www.obserwatorium.mazowsze.pl